Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp dạy học phát triển lực hợp tác của học sinh trong môn Mĩ thuật tiểu học

 thể phát triển tư duy phê phán trong mỗi học sinh.
* Các bạn học sinh có cơ hội chia sẻ những suy nghĩ, thắc mắc cũng như kiến thức, hiểu biết và kinh nghiệm của bản thân một cách tự do, bình đẳng để cùng nhau xây dựng nhận thức và học hỏi những ưu điểm, khắc phục những nhược điểm từ những bạn khác tốt hơn. Khi kiến thức được học từ nhiều ý kiến khác nhau sẽ giúp các em hiểu vấn đề sâu sắc hơn, ghi nhớ tốt và lâu bền hơn. Mỗi em sẽ được học hỏi, giao lưu tương tác giữa các thành viên khác cũng như tham gia trao đổi, thảo luận và trình bày vấn đề được nêu ra. Từ đó, mỗi học sinh tham gia sẽ hào hứng đóng góp ý kiến của bản thân vào sự thành công chung của cả lớp.
* Do tất cả các học sinh tham gia đều có cơ hội bày tỏ ý kiến của mình một cách cởi mở tạo cơ hội tốt cho những học sinh nhút nhát, ít nói trở nên bạo dạn hơn, học hỏi được kỹ năng giao tiếp với các bạn, học được cách trình bày ý kiến từ các bạn khác nên sẽ giúp những học sinh này hòa nhập với nhóm, có hứng thú trong học tập và sinh hoạt nhóm trên lớp cũng như tự tin vào bản thân hơn.
* Giúp các học sinh nâng cao hơn kiến thức, sự hiểu biết và kinh nghiệm xã hội cho mình từ nhiều ý kiến đóng góp khác nhau của các thành viên khác. Các em cũng rèn luyện được kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hợp tác với những bạn khác để cùng nhau phát triển.
2. Thực trạng của vấn đề :
 Mặc dù chương trình giáo dục phổ thông mới môn mĩ thuật đã được triển khai thực hiện từ năm học 2020-2021 nhưng vẫn còn khá nhiều điểm giáo viên băn khoăn, lúng túng, không biết thực hiện như thế nào cho đúng tinh thần đổi mới, cho đạt hiệu quả. Qua các đợt tập huấn và dự giờ thực tế, có thể nói hình thức tổ chức phương pháp dạy hợp tác còn quá mơ hồ đối với đại đa số giáo viên chuyên trách. Ngoài vấn đề thay đổi nội dung phân phối chương trình, sự thay đổi hình thức tổ chức lớp học phần lớn được thông qua hoạt động hợp tác nhóm là một trong những vấn đề trọng tâm khiến giáo viên không khỏi tránh được những khó khăn, vướng mắc.
 Thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) năm 2018, nước ta áp dụng mô hình "một chương trình giáo dục nhưng có nhiều bộ sách giáo khoa gây khó khăn cho giáo viên trong trao đổi chuyên môn mĩ thuật giữa các trường khác nhau.
Việc thực hiện dạy học phát huy năng lực hợp tác theo nhóm trong nhiều năm qua chỉ được xem là một trong nhiều hình thức dạy học để giáo viên lựa chọn, cách thức tổ chức vẫn mang tính hình thức, chưa phát huy được năng lực hợp tác của học sinh.
 Từ thực tế tôi đã giảng dạy bộ môn Mĩ thuật tại trường tiểu học Tản Hồng – Ba Vì – Hà Nội. Đây là trường nằm trên địa phương xa trung tâm, học sinh chủ yếu là con em nông dân điều kiện kinh tế, xã hội còn nhiều khó khăn việc chuẩn bị cơ sở vật chất bị về đồ dùng học tập cho môn học môn mĩ thuật còn thiếu thốn nhiều đây cũng là một trở ngại với học sinh và giáo viên để thực hiện tốt chương trình giáo dục phổ thông mới .
 Môn mĩ thuật ở tiểu học được coi là môn học phụ, nên ít được quan tâm tới.
 Học sinh tiểu học còn nhỏ nhiều em chưa biết thảo luận, hợp tác, chưa biết phân công các công việc, có nhiều em có tính rụt rè, nhút nhát, ngại giao tiếp, một số học sinh không có năng khiếu cho rằng môn này học khó và thiếu tự tin trong học tập môn mĩ thuật. 
Trong đầu năm tôi đã tiến hành khảo sát năng lực hợp tác của học sinh trong các hoạt động học tập môn mĩ thuật .
Bảng kết quả khảo sát đầu năm về năng lực hợp tác của học sinh : 
KHỐI
HS THAM GIA KHẢO SÁT
HS BIẾT THAM GIA HỢP TÁC TRONG HỌC TẬP
HS CHƯA BIẾT THAM GIA HỢP TÁC TRONG HỌC TẬP
SL
%
SL
%
1
94
48
51,0%
46
49,0%
2
73
41
56,1%
32
43.9
3
74
45
60,8%
29
39,2%
5
248
156
 63,9%
92
36,1%
Cộng
489
290
59,3%
199
40,7%
Qua khảo sát đầu năm cho thấy số học sinh không biết tham gia, hoặc tham gia hợp tác nhóm chưa hiểu quả trong các hoạt động học tập môn mĩ thuật còn nhiều.
 3. Một số hình thức và phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác của học sinh trong môn mĩ thuật tiểu học.
3.1. Các hình thức dạy học phát triển năng lực hợp tác trong môn mĩ thuật.
* Phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác theo hình thức thảo luận nhóm: Đây là cách thức giải quyết vấn đề chủ đề của bài học môn mĩ thuật hay làm sáng tỏ một nội dung của bài học môn mĩ thuật, bằng cách trao đổi, thảo luận ý kiến, trao đổi ý tưởng và bàn bạc giữa các thành viên trong nhóm.
* Phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác theo hình thức hoạt động nhóm: Đây là cách chia sẻ kinh nghiệm, đóng góp ý tưởng và chung sức giải quyết một vấn đề, một tình huống được giáo viên giao cho nhóm thông qua các hoạt động cụ thể. Các thành viên hợp tác trong nhóm sáng tạo ra các sản phẩm mĩ thuật theo yêu cầu của bài học.
* Phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác theo hình thức chơi trò chơi. Đây là hình thức hoạt động hợp tác đem lại nhiều hứng thú học tập cho học sinh .
3.2. Phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác của học sinh trong môn mĩ thuật tiểu học.
a. Thành lập nhóm cho phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác.
Trong phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác của học sinh môn mĩ thuật tiểu học thì tổ chức hoạt động nhóm đóng vai trò quan trọng vì vậy để hoạt động nhóm thực sự có hiệu quả trong môn mĩ thuật, ngay từ đầu năm học giáo viên nên tìm hiểu phân loại học sinh về nhận thức, năng lực thẩm mĩ , hoàn cảnh, phẩm chất làm tiền đề cho việc chia nhóm. Khi chia nhóm, có thể chọn phương án 6 học sinh trong một nhóm chia thành 3 cặp đôi cho phù hợp với điều kiện của lớp học; sắp xếp các thành viên vào một nhóm, sao cho các thành viên nhóm càng đa dạng càng tốt.
 Phân nhóm gồm các thành viên có năng lực đa dạng: Khả năng nhận thức cao, trung bình và thấp, Với nhóm như vậy, mỗi một vấn đề cần giải quyết sẽ chứa đựng sự cân nhắc toàn diện hơn.
b. Phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm
 Các thành viên trong nhóm cần có nhiệm vụ, vai trò rõ ràng. Sau mỗi hoạt động nhóm, các thành viên cần thay đổi vai trò cho nhau, tránh tình trạng mỗi thành viên chỉ đóng một vai trò trong thời gian quá lâu. Vai trò của các thành viên trong một nhóm bao gồm:
 Nhóm trưởng: Là người nhận nhiệm vụ từ giáo viên, điều hành hoạt động của nhóm, giải thích rõ nhiệm vụ hoạt động của nhóm, tóm tắt, kiểm tra sự hiểu biết vấn đề trao đổi, thống nhất ý kiến của nhóm, xây dựng bầu không khí ấm áp, giải quyết các "mâu thuẫn" trong quá trình hoạt hợp tác giữa các thành viên.
 Thư kí: Ghi chép, tóm tắt mọi ý kiến, tổng hợp ý kiến, đồng thời cùng các thành viên trong nhóm trao đổi, đóng góp ý kiến về nhiệm vụ được giao của nhóm, ghi lại sự tiến bộ của bạn để báo cáo thầy cô.
 Báo cáo viên: Thay mặt các thành viên trong nhóm báo cáo kết quả làm việc của nhóm mình và giải trình ý kiến thắc mắc trước lớp, đồng thời cùng các thành viên trong nhóm trao đổi, đóng góp ý kiến về nhiệm vụ được giao qua từng hoạt động.
 Các thành viên: Hợp tác, trao đổi, bàn bạc, chia sẻ, đóng góp, thống nhất chung ý kiến về nhiệm vụ được giao.
c.Theo dõi, can thiệp và điều chỉnh tiến trình hợp tác nhóm.
 GV cần theo dõi tìm hiểu, phân tích đặc điểm của học sinh và năng lực hợp tác của các em; xác định mức độ năng lực hợp tác của học sinh để nắm rõ cần rèn luyện và mức độ có thể phát triển sau quá trình rèn luyện. Nếu ban đầu học sinh chưa có năng lực hợp tác hoặc có rất ít năng lực hợp tác, GV cần đưa ra các yêu cầu, nhiệm vụ của hoạt động học tập hợp tác ở mức thấp hơn, hoặc tăng cường sự hỗ trợ của GV trong quá trình các em hợp tác học tập 
 d. Tổ chức báo cáo và nhận xét tương tác nhóm
 Trước khi cho đại diện nhóm trình bày, giáo viên cần nêu lại vấn đề để cả lớp tập trung lắng nghe. Phải rèn cho học sinh có thói quen lắng nghe và khuyến khích các em đưa ra nhận xét cụ thể hoặc ý kiến bổ sung cho nội dung nhóm bạn vừa trình bày. Cao hơn nữa là tập cho học sinh đặt vấn đề, nêu câu hỏi tạo tình huống phản biện.
 Giáo viên hướng dẫn học sinh luân phiên thay đổi báo cáo viên trong nhóm. Ban đầu , những học sinh có năng lực trình bày lưu loát sẽ báo cáo kết quả, sau đó luân chuyển để em nào cũng được trình bày, nhằm rèn cho các em năng lực trình bày trước đám đông, giúp các em mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp.
3.3. Các bước thực hiện phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác
Khi dùng phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác này, lớp học sẽ được chia thành nhiều nhóm. Tiêu chí phân chia nhóm sẽ phụ thuộc vào yêu cầu của từng nội dung chủ đề bài học môn mĩ thuật, vào mục đích sư phạm. Thời gian hoạt động học hợp tác thường là một tiết học, một buổi học hay một phần của tiết học. Sau đó, các nhóm sẽ tiến hành phương pháp dạy học hợp tác theo các bước sau:
Bước 1: Tiến hành làm việc chung cho cả lớp
* Giáo viên xác định nội dung kiến thức, tìm hiểu mục tiêu, nội dung bài học môn mĩ thuật; giới thiệu chủ đề bài học và xác định nhiệm vụ cần đạt được.
* Tổ chức phân các nhóm, quy định thời gian cụ thể, giao nhiệm vụ cho từng nhóm và phân công vị trí cụ thể cho mỗi nhóm.
* Giáo viên cần đưa ra các yêu cầu, nhiệm vụ của hoạt động học tập hợp tác xác định biện pháp phù hợp để phát triển các năng lực hợp tác trong nhóm cho học sinh. Có thể hướng dẫn các nhóm cách làm việc, thảo luận cụ thể .
Bước 2: Tiến hành làm việc theo từng nhóm riêng
* Xây dựng kế hoạch làm việc. Xác định được trình tự công việc hợp lí để thực hiện tất nhiệm vụ được giao.
* Phân công công việc cho từng bạn trong nhóm với nhiệm vụ riêng. Có thể đưa ra những điều chỉnh phương án phân công công việc phù hợp với khả năng năng lực của các thành viên trong nhóm.
* Thảo luận, trao đổi ý kiến trong nhóm và giải quyết được những mâu thuẫn trong quá trình làm việc giữa các thành viên, tôn trọng quyết định chung của
nhóm. Cử bạn học sinh đại diện cho nhóm trình bày kết quả làm việc nhóm
Bước 3: Thảo luận, trình bày kết quả trước cả lớp
* Trình bày kết quả thảo luận nhóm hay, trưng bày giới thiệu sản phẩn mĩ thuật của nhóm bằng các hình thức hợp tác như đóng vai, kể chuyện.... 
* Các nhóm khác lắng nghe, quan sát sản phẩm mĩ thuật của nhóm bạn sau đó đưa ra những nhận xét, bình luận, chất vấn và bổ sung ý kiến với nhóm đang trình bày.
* Giáo viên nhận xét, tổng kết các ý kiến và đánh giá sản phẩm mĩ thuật của các nhóm cũng như đánh giá quá trình làm việc hợp tác các thành viên trong nhóm .Từ đó giáo viên xác định được mức độ năng lực hợp tác của học sinh để nắm rõ cần rèn luyện và mức độ có thể phát triển sau quá trình rèn luyện và có phương hỗ trợ học sinh kịp thời.
Bước 4: Kiểm tra, đánh giá năng lực hợp của học sinh sau quá trình dạy học. 
Việc đánh giá kết quả hoạt động nhằm đánh giá mức độ năng lực hợp tác đạt được của học sinh với mục tiêu đặt ra. GV cần căn cứ vào kết quả đánh giá để có những điều chỉnh nội dung, thay đổi hình thức, phương pháp tổ chức dạy học trong việc phát triển năng lực hợp tác cho HS và nâng cao chất lượng dạy học.
4. Kết quả đạt được:
 Sau khi thực hiện giải pháp tôi thấy chất lượng học tập môn mĩ thuật trong năm học 2022-2023 của các em đã được nâng cao rõ rệt hơn so với những năm trước. Sau khi trải nghiệm phương pháp mới và vận dụng hình thức tổ chức hoạt động hợp tác nhóm trong tiết mĩ thuật tôi thấy các em đã hứng thú với môn học và yêu thích môn học hơn. Các em đã biết hợp tác, chia sẻ, trao đổi, hỗ trợ, giúp đỡ, phối hợp với các thành viên trong nhóm, giải quyết hiệu quả nhiệm vụ chung với các thành viên trong nhóm. 
Bảng khảo sát năng lực hợp tác của học sinh cuối cuối năm học 2022-2023: 
KHỐI
HS THAM GIA KHẢO SÁT
HS BIẾT HỢP TÁC TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
HS CHƯA BIẾT HỢP TÁC TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
SL
%
SL
%
1
94
67
71,2%
27
29,0%
2
73
57
78,0%
16
22,0%
3
74
62
83,7%
12
16,3%
5
248
216
87.0%
32
13,0%
Cộng
489
402
82,0%
87
17,8%
Qua theo dõi cuối năm học 2022-2023 tôi nhận thấy các em học sinh đã biết hợp tác với các thành viên trong nhóm một cách linh hoạt và hiệu quả hơn, các em tự tin, nhiệt tình, thân thiện hơn với nhau. Một số học sinh giỏi, có năng khiếu mĩ thuật đã phát huy được vai trò chỉ đạo nhóm nhanh nhẹn, có sự sáng tạo trong các hoạt động ngoại khóa. Các em học sinh không có năng khiếu cũng không còn rụt rè, nhút nhát mất tự tin trong học tập, các em sau khi được các bạn trong nhóm giúp đỡ đã tham gia nhiệt tình trong các hoạt động học, tập tự tin hơn và yêu thích môn học mĩ thuật hơn. Sản phẩm mĩ thuật được các tạo ra cũng phong phú, sinh động , đa dạng về hình ảnh màu sắc, sản phẩm có chất lượng hơn. Đồng thơi các em cũng biết hợp tác để mạnh dạn chia sẻ, giới thiệu sản phẩm của nhóm một cách lôi quấn và hấp dẫn hơn. Kết quả học tập môn mĩ thuật đã được nâng cao rõ rệt hơn so với những năm trước 
III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
 1. Những kết luận được rút ra từ SKKN.
 Hiện nay, phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác đang được áp dụng để rèn luyện, nâng cao cho học sinh những kỹ năng cần thiết cũng như giúp việc học đạt kết quả tốt hơn trong chương trình giáo dục phổ thông môn mĩ thuật mới.
 Phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác sở hữu nhiều ưu điểm và tính tích cực đem lại cho học sinh một cách học tập hiện đại hơn, khắc phục được những hạn chế của cách học truyền thống. 
Bảng so sánh trước và sau khi thực hiện phương pháp dạy học phát triển năng lực học sinh trong môn mĩ thuật.
KHỐI
HS THAM GIA KHẢO SÁT
HS BIẾT HỢP TÁC TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
TĂNG SO VỚI ĐẦU NĂM
ĐẦU NĂM

CUỐI NĂM
SL

%
1
94
48
67
19
20,2%
2
73
41
57
16
21,9%
3
74
45
62
17
22,9%
5
248
156
216
60
24,1%
Cộng
489
290
402
112
22.9%

 Vận dụng phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác của học sinh trong dạy học là rất cần thiết, góp phần phát triển năng lực hợp tác cho học sinh phù hợp với mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông mới góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn mĩ thuật. Những kết quả nghiên cứu về lí luận, thực nghiệm sư phạm đã cho thấy tính đúng đắn và khả thi của đề tài nghiên cứu.
 2. Những khuyến nghị, đề xuất: 
 - Để học sinh học tốt môn mĩ thuật tiểu học   thì nhà nước và nghành giáo dục cần tạo mọi điều kiện tốt hơn như: Trang bị cơ sở vật chất, tài liệu, đồ dùng dạy học để tiện cho việc dạy và học. Thực hiện tốt mối quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội cùng nhau tham gia giáo dục.
 - Cần tăng cường tuyên truyền, khuyến khích cho học sinh và phụ huynh phải quan tâm đến môn học mĩ thuật, không coi mĩ thuật là môn học phụ.
 - Phát động nhiều những cuộc thi vẽ tranh cho học sinh.
 - Sở giáo dục, phòng giáo dục thường xuyên tổ chức các chuyên đề bồi dưỡng chuyên môn cho tất cả đội ngũ giáo viên trực tiếp giảng dạy môn mĩ thuật tiểu học. Giúp đội ngũ giáo viên nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ và rút ra những kinh nghiệm bổ ích trong quá trình giảng dạy học của mình để giúp cho giáo dục môn mĩ thuật nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung ngày càng được nâng cao phù hợp với xu thế của thời đại đúng với tinh thần đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông mới .
Tản Hồng, ngày 28 tháng 3 năm 2023.
 	 Người viết
NGUYỄN MINH TIẾN
Minh chứng học sinh trường Tiểu học Tản Hồng hợp tác nhóm trong tạo sản phẩm mĩ thuật.
Minh chứng học sinh trường Tiểu học Tản Hồng hợp tác nhóm trong trưng bày, giới thiệu sản phẩm mĩ thuật.