Sáng kiến kinh nghiệm Một vài kinh nghiệm sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học môn Mĩ thuật bậc tiểu học

bằng trực quan cụ thể)
Bước 2: Chuẩn bị đồ dùng trực quan phù hợp với các tiến trình giảng trong mục đích yêu cầu bài soạn. Đồ dùng gồm mẫu vẽ như đồ vật, dụng cụ sinh hoạt, hoa quả, hình khối...Tranh, ảnh như các phiên bản tranh của họa sĩ, minh hoạ các bước thực hiện bài vẽ,. Tất cả phải đáp ứng yêu cầu thẩm mĩ, đúng trọng tâm.
Bước 3: Sử dụng trực quan để có hiệu quả thì khi sử dụng đồ dùng trực quan trong một tiết học vẽ giáo viên cần lấy mẫu , tranh ảnh làm trung tâm, lấy mẫu, tranh ảnh thay tiếng giảng giải, thuyết trình của thầy cô.Thầy cô chỉ gợi mở để học sinh tự tư duy, khám phá, khai thác kiến thức từ mẫu. Có như vậy phương pháp trực quan mới được khai thác triệt để, kết quả bài học mới đạt chất lượng cao. Giờ học có không khí nghệ thuật sôi nổi hơn.
Qua đó ta thấy phương pháp trực quan sử dụng ở phần quan sát, nhận xét sẽ phát huy được tác dụng tốt, học sinh hiểu bài một cách dễ dàng, nhanh, độc lập và hiểu sâu Giáo viên thì làm việc ít, không phải vất vả mà vẫn gây được hứng thú học tập ở các em.
5.2Ví dụ cụ thể:
CHỦ ĐỀ 10: TÌM HIỂU TRANH DÂN GIAN ĐÔNG HỒ
(2 tiết)
I. Mục tiêu chung:
- HS hiểu biết sơ lược về tranh dân gian Đông Hồ.
- HS bước đầu biết nhận xét, phân tích về tranh dân gian Đông Hồ.
- HS biết vẽ màu vào hình vẽ tranh dân gian hoặc vẽ lại tranh dân gian.
- HS giới thiệu, nhận xét và nêu được cảm nhận về sản phẩm của mình, của bạn. 
II. Phương pháp và hình thức tổ chức
1. Phương pháp: 
- Sử dụng quy trình: Vẽ cùng nhau - Tiếp cận theo chủ đề.
2. Hình thức tổ chức:
- Hoạt động cá nhân.
- Hoạt động nhóm.
III. Đồ dùng và phương tiện
1. Giáo viên:
- Sách học MT lớp 2, tranh dân gian Đông Hồ.
- Hình minh họa sản phẩm của HS.
2. Học sinh:
	- Sách học MT lớp 2, phiên bản tranh dân gian (nếu có).
- Giấy vẽ, màu vẽ, bút chì.
IV. Các hoạt động dạy - học 
TIẾT 1
XEM TRANH, MÔ PHỎNG DÂN GIAN ĐÔNG HỒ
(Hoạt động cá nhân)
Mục tiêu
+ HS nhận biết được khái niệm tranh dân gian Đông Hồ.
+ HS biết được các đề tài, hình ảnh, màu sắc...của tranh dân gian Đông Hồ.
+ HS tập trung, nắm bắt được kiến thức cần đạt trong hoạt động này.
Nội dung
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Đồ dùng/ 
Phương tiện/ 
Sản phẩm của HS
Khởi động
- Cho HS hát bài “Đàn gà trong sân”.
- GV dẫn dắt, giới thiệu chủ đề.
- HS hát đồng thanh
- Lắng nghe, mở bài học


1.1. Tìm hiểu về tranh dân gian Đông Hồ
- Tổ chức HS hoạt động theo nhóm.
- Yêu cầu HS quan sát tranh dân gian do GV sưu tầm và video phỏng vấn nghệ nhân để các em nhận biết về những bức tranh dân gian Đông Hồ.
- Hoạt động nhóm
- Quan sát, nhận biết về tranh dân gian Đông Hồ.
Hình 10.1 sáchọc Mĩ thuật. Tranh dân gian Đông Hồ
- GV tóm tắt, chốt:
+ Tranh dân gian Đông Hồ có nguồn gốc từ Bắc Ninh, do các nghệ nhân sáng tác, thường treo vào dịp Tết nên còn gọi là tranh Tết.
+ Nội dung đề tài của tranh dân gian Đông Hồ phản ánh những ước mơ, cuộc sống mộc mạc giản dị của nhân dân lao động. Hình tượng phổ biến trong tranh là con người, con vật, cảnh vật gần gũi ở nông thôn Bắc Bộ.
- Ghi nhớ
- Huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh
- Lắng nghe, ghi nhớ


1.2. Xem tranh dân gian Đông Hồ
- Yêu cầu HS quan sát hai bức tranh dân gian Đông Hồ “Đàn gà mẹ con” và “Lợn ăn cây ráy”, nêu câu hỏi gợi mở dẫn dắt HS thảo luận nhóm tìm hiểu về tranh dân gian Đông Hồ.
- GV tóm tắt nội dung của hai bức tranh:
- Quan sát 

* Tranh “Đàn gà mẹ con”:
- Tranh vẽ gà mẹ và mười chú gà con, bố cục chặt chẽ.Mỗi chú gà một vẻ, rất tinh nghịch, hiếu động, với gam màu nóng chủ đạo làm cho đàn gà thêm rực rỡ.
- Tranh diễn tả tình cảm thương yêu của mẹ dành cho đàn con. Tượng trưng cho mơ ước của người nông dân “đông con, nhiều cháu nhiều phúc, gia đình đông vui hạnh phúc”.

- Ghi nhớ
- Lắng nghe

Tranh dân gian Đông Hồ “Đàn gà mẹ con”
*Tranh “Lợn ăn cây ráy”:
- Tranh mang tính trang trí cao. Hình ảnh con lợn cách điệu đẹp mắt.
- Tranh tượng trưng cho mong ước cuộc sống no đủ, dồi dào của người nông dân.
- Quan sát, lắng nghe
- Hình ảnh con lợn không giống như hình ảnh thực ngoài đời.
- Thể hiện sự sinh sôi, phát triển

Tranh dân gian Đông Hồ “Lợn ăn cây ráy” 
* Đặc điểm chung của dòng tranh này:
- Tranh được làm bằng cách bôi màu vào bản khắc gỗ sau đó in lên giấy dó.
- Màu của tranh thường lấy từ chất liệu thiên nhiên, hình khối trong tranh đơn giản, nét viền chắc khỏe, mạnh mẽ, dứt khoát.
- Lắng nghe, ghi nhớ
- Mỗi màu một bản
- Màu sắc của tranh rất rực rỡ, nổi bật, đẹp mắt...

1.3. Trải nghiệm, liên kết với tác phẩm
- GV lựa chọn hình thức thực hành phù hợp
* Vẽ màu vào hình tranh dân gian:
- Yêu cầu HS quan sát hình 10.3 để nhận ra cách thực hiện vẽ màu vào hình tranh dân gian.
- Nêu câu hỏi gợi mở giúp HS có ý tưởng vẽ màu vào tranh ở hình 10.4 sách học MT.
- Làm việc cá nhân
- Trả lời câu hỏi của GV
- Ghi nhớ, tiếp thu cách thực hiện
- Hình 10.3 sách học Mĩ thuật.
- Hình 10.4 sách học Mĩ thuật.

*GV nhấn mạnh: Chọn màu có đậm, có nhạt, không nên dặt những màu giống nhau cạnh nhau, có thể vẽ màu nền hoặc không.
+ Vẽ lại bức tranh dân gian theo cảm nhận riêng:
- Quan sát tranh mẫu


* Gợi ý HS lựa chọn một tranh trong hình 10.5 để vẽ lại và vẽ màu.
- Vừa phải, không to, nhỏ quá

- Hình 10.5 sách học Mĩ thuật.

* Cho HS tham khảo cách thực hiện vẽ lại tranh ở hình 10.6.
- Theo ý thích

- Hình 10.6 sách học Mĩ thuật.
* GV tóm tắt cách thực hiện: 
+ Quan sát tranh.
+ Vẽ hình ảnh cân đối vào trang giấy.
+ Vẽ màu có đậm nhạt.
+ Vẽ lại các nét bằng màu đậm để nổi bật hơn.
- Tiếp thu


* GV tiến hành cho HS xem tranh, mô phỏng tranh dân gian Đông Hồ.
- HĐ cá nhân

 Dặn dò:

- Nhắc nhở HS bảo quản sản phẩm đã làm được trong Tiết 1 để tiết sau hoàn thiện thêm và trưng bày, giới thiệu sản phẩm.
- Chuẩn bị đầy đủ đồ dùng học tập cho Tiết 2.
- Lắng nghe

CHỦ ĐỀ 10: TÌM HIỂU TRANH DÂN GIAN ĐÔNG HỒ
TIẾT 2: GIỚI THIỆU SẢN PHẨM
Mục tiêu
- HS giới thiệu, nhận xét và nêu được cảm nhận về sản phẩm của mình, của bạn.
Nội dung
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Đồ dùng/ 
Phương tiện/ 
Sản phẩm của HS
Khởi động
- GV kiểm tra sự chuẩn bị ĐDHT của HS.
- Kiểm tra sản phẩm của HS trong Tiết 1.
* GV tiến hành cho HS tiếp tục hoàn thiện sản phẩm của Tiết 1.
- Trình bày đồ dùng học tập
- Trình bày sản phẩm của mình
- Thực hiện

ĐDHT
2.1. Trưng bày, giới thiệu sản phẩm
- Hướng dẫn HS trưng bày sản phẩm.
- Hướng dẫn HS thuyết trình sản phẩm của nhóm mình, HS khác đặt câu hỏi chia sẻ, học tập lẫn nhau.
- Trưng bày sản phẩm của nhóm mình
- Tự giới thiệu về bài của nhóm mình


- Đặt câu hỏi gợi mở để giúp HS khắc sâu kiến thức, phát triển kĩ năng thuyết trình:
+ Em vẽ lại bức tranh dân gian nào?
+ Vì sao em thích thể hiện lại bức tranh đó?
+ Em có nhận xét gì về bức tranh của mình?
+ Em có cảm nhận gì sau khi được thưởng thức và tìm hiểu về tranh dân gian?
+ Em thích bức tranh của bạn nào trong lớp? Em có nhận xét gì về bức tranh của bạn?
- Nhận xét bài của nhóm bạn, học tập những nét đẹp trong tranh nhóm bạn.
- Trả lời câu hỏi, khắc sâu kiến thức bài học.
- 1 HS trả lời
- HS nêu
- HS nêu
- 1, 2 HS trả lời
- 1 HS nêu

- Nhận định kết quả học tập của HS, tuyên dương, rút kinh nghiệm.
- Học tập, rút kinh nghiệm


Dặn dò:

- Chuẩn bị đồ dùng cho chủ đề: ĐỒ VẬT THEO EM ĐẾN TRƯỜNG.
- Quan sát, sưu tầm các loại túi sách, cặp, mũ...có hình dáng, màu sắc đẹp. 
- Chuẩn bị đầy đủ: Giấy màu, giấy vẽ, màu vẽ, hồ dán, kéo, bút chì, bìa, báo cũ, hộp giấy
- Lắng nghe


Phương pháp xử dụng đồ dùng trực quan trong bài “CHỦ ĐỀ 10: TÌM HIỂU TRANH DÂN GIAN ĐÔNG HỒ”
 Với học sinh lớp 2, lứa tuổi nhỏ và đối tượng học sinh là trẻ em thành phố, ít có điều kiện tiếp xúc với những dòng tranh cổ. Nên tôi đã tìm tòi và sưu tầm những đồ dùng trực quan sinh động, cụ thể về dòng tranh này đến với học sinh. Nhằm giúp các em bước đầu cảm nhận được vẻ đẹp của dòng tranh dân gian, và cách để nghệ nhân làm ra những bức tranh dân gian Đông Hồ.
 Để chuẩn đồ dùng trực quan trong bài này, tôi đã liên hệ với nghệ nhân Nguyễn Xuân Tình, người làng Đông Hồ. Trao đổi với ông về ý nghĩa của tiết học:” muốn các con học sinh hiểu về dòng tranh cổ và cần được bảo tồn” và được sự ủng hộ nhiệt tình của nghệ nhân, Tôi đã mượn một số bức tranh dân gian Đông Hồ tiêu biểu và 1 bộ bản khắc của bức tranh dân gian “ Phú Quý “ Tôi đã quay video nghệ nhân chia sẻ những kiến thức quý giá về dòng tranh dân gian Đông Hồ. Đây là những tư liệu, thông tin rất bổ ích, lý thú với bài giảng của tôi.
Mở đầu tiết học tôi cho học sinh xem 1 đoạn video ngắn tôi phỏng vấn nghệ nhân về xuất sứ - ý nghĩa của tranh dân gian Đông Hồ. Có hình ảnh thầy giáo trong video cùng nghệ nhân đã khiến không khí tiết học hào hứng hơn, thực tế hơn.
 Ảnh cắt từ video phỏng vấn nghệ nhân 
 Để học sinh có cái nhìn chân thực nhất về những bức tranh dân gian: Tôi đã cho học sinh quan sát tranh theo nhóm,Mỗi nhóm 1 bức tranh dân gian để học sinh có thể tận mắt nhìn tranh, tay sờ để cảm nhận độ thô ráp của giấy điệp, cảm nhận gam màu trầm ấm của tranh dân gian Đông Hồ .Không khí tiết học sôi nổi,hào hứng hơn hẳn khi học sinh quan sát qua ảnh màn chiếu,tranh ảnh sách báo .
 Tranh “lợn ăn cây ráy”
 Tranh “Hứng dừa”
 Tranh “ Vinh hoa – phú quý “
 Để học sinh nắm được cách những người nghệ nhân tranh dân gian Đông Hồ tạo ra các bức tranh bằng những bản khắc gỗ: tôi đã cho Hs xem video quá trình nghệ nhân làm 1 bức tranh và cho học sinh xem trực tiếp, mắt thấy,tận tay cầm những bản khắc để tạo ra bức tranh “ Chăn trâu thổi sáo “ Từ đó học sinh có cái nhìn chân thực nhất về dòng tranh này.
 Bản khắc nét của bức tranh “ Chăn trâu thổi sáo “
6 Hiệu quả của sáng kiến 
Qua tiết học có sử dụng đồ dùng trực quan sinh động như vậy, tôi thấy hiệu quả rõ rệt, Không khí lớp học sôi nổi, học sinh hăng say với bài giảng và dẫn dắt kèm đồ dùng trực quan của thầy .
 Khảo sát trong khối 2 gồm lớp 2A1,2A2,2A3,2A4, Trong đó Lớp 2A1,2A2 tôi sử dụng đồ dùng trực quan sinh động cụ thể - và lớp 2A3,2A4 tôi không sử dụng đồ dùng trực quan, chỉ cho học sinh xem qua ảnh, tôi thấy việc sử dụng đồ dùng trực quan cụ thể, hiệu quả hơn hẳn. Học sinh thích thú và say mê tiết học hơn. Thể hiện qua số liệu sau: 
Lớp
Sĩ số HS
Số HS đạt được mục tiêu bài học / tỉ lệ
Số HS hứng thú tiết học /tỉ lệ

2A3
50
35
70%
45
90%
2A4
45
39
86%
40
88%
2A1
46
45
98%
46
100%
2A2
59
57
97%
59
100%

 6. Hiệu quả đề tài:
Qua việc nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng, tìm ra biện pháp khắc phục và áp dụng thực hiện trong phạm vi trường mình. Việc học tập của các em đã có chuyển biến rõ rệt . Giữa học kỳ 2 học sinh đạt được những kết quả khả quan, từng bước nâng cao chất lượng dạy và học qua từng giai đoạn. Kết quả cụ thể như sau:
Các giai đoạn
KhốiLớp

TSHS

HT tốt 
HT 
Chưa hoàn thành

SL
TL%

SL

TL%

TS

TL%

GHKI

 2A1,2A2,2A3,2A4

200

60

30%

140

70%

0

0%

GHK2
80

40%

120

60%

0

0%
Bài học kinh nghiệm:
 Để đạt được hiệu quả tốt sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học Mĩ thuật, bản thân tôi rút ra những kinh nghiệm sau:
Giáo viên luôn trao dồi kiến thức, học hỏi kinh nghiệm ở các bạn đồng nghiệp.
Giáo viên phải nghiên cứu tài liệu, nắm vững phương pháp mới, tự học, tự rèn luyện để nâng cao kiến thức giảng dạy.
Chuẩn bị tốt khâu soạn giảng, hình thành tốt các phương pháp dạy học tích cực thích hợp với từng bài, từng phần, từng nội dung.
Xác định dúng mục đích – yêu cầu.
Chuẩn bị tốt ĐDDH phục vụ tiết dạy. Sử dụng ĐDDH hợp lý với đặc trưng của từng bài như sắp xếp vật mẫu ( vật thực ), mẫu vẽ, hính gợi ý các bước vẽ hình, vẽ màu, vẽ đậm nhạt. Khi sử dụng ĐDDH cần lưu ý tới tính khoa học, thẩm mĩ và độ chính xác của kiến thức.
Giáo viên vận dụng khéo léo các phương pháp dạy học tích cực như: phương pháp làm việc nhóm, phương pháp trực quan, phương pháp luyện tập. Giáo viên cần hình thành thị hiếu thẩm mĩ cho học sinh và nâng cao khả năng miêu tả đồ vật bằng đường nét, hình khối, đậm nhạt, màu sắc của học sinh trong phân môn vẽ theo mẫu.
Giáo viên luôn yêu thương học sinh, gần gũi với học sinh, luôn động viên, tuyên dương và khuyến khích các em học tập.
Giáo viên luôn tiếp thu, đóng góp ý kiến của chuyên môn ngành và BGH nhà trường.
Giáo viên kết hợp chặt chẽ với nhà trường và phụ huynh học sinh để giúp các em trong học tập.
C. Kết luận và khuyến nghị
1 Kết luận :
	Trên đây là một số những suy nghĩ và biện pháp mà tôi đã rút ra từ quá trình dạy học môn mĩ thuật của bản thân ,của đồng nghiệp và nghiên cứu sách 
 Nhờ áp dụng linh hoạt cách sử dụng đồ dùng dạy học trực quan tôi thấy tiết học của tôi hiệu quả hơn hẳn, học sinh có hứng thú hơn với bài giảng, kết quả đạt được cao hơn 
- Khẳng định sử dụng đồ dùng trực quan vào giảng dạy đạt hiệu quả cao.
- Để giúp học sinh làm tốt một bài vẽ trước tiên giáo viên phải trang bị cho học sinh những kiến thức, kỹ năng cơ bản của bài học như hình mảng, màu sắc, bố cục, đường nét ...
- Nắm chắc các phân môn trong môn mĩ thuật về cách quan sát, cách vẽ cũng như cách thực hiện.
- Đối với giáo viên phải chuẩn bị tốt về giáo án, đồ dùng trực quan.
- Khi sử dụng trực quan phải có ngôn ngữ giảng giải, thuyết trình phù hợp với đồ dùng trực quan.
- Đồ dùng sử dụng không nên dễ dãi, không có chọn lọc hoặc nhiều quá làm cho đảo lộn nhận thức của học sinh.
-Tận dụng tối đa những đồ dùng trực quan sẵn có ,xung quanh
2.Khuyến nghị:
2.1. Đối với nhà trường: Cần có thêm những tài liệu hướng dẫn, tham khảo trong bộ môn Mỹ Thuật.
- Cần tạo điều kiện về thời gian cho giáo viên sưu tầm và nghiên cứu, thiết kế giáo án điện tử.
 2.2. Đối với cha mẹ học sinh: Cần quan tâm hơn nữa tới việc học bộ môn Mỹ Thuật cho các em.
 2.3 Biện pháp triển khai áp dụng đề tài vào thực tiễn:
- Thực hiện xuyên suốt từ đầu đến cuối năm học;
- Tổ chức nhiều hình thức, cho học sinh tiếp cận một số phương pháp mới với nhằm thu hút và gây sự hứng thú trong các em học sinh;
- Tham mưu chặt chẽ và kịp thời với Ban giám hiệu; phối hợp tốt với các bộ phận chuyên môn trong nhà trường;
 Trên đây là một số biện pháp mà tôi đã thực hiện qua thực tế giảng dạy. Mặc dù đã cố gắng rất nhiều những đề tài tôi chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong được hội đồng xét duyệt và các bạn đồng nghiệp góp ý, bổ xung thêm để sáng kiến kinh nghiệm của tôi hoàn thiện hơn và áp dụng thật hiệu quả trong giảng dạy môn mĩ thuật
Tôi xin chân thành cảm ơn 
Hà Nội, ngày 29 tháng 03 năm 2021
 Doãn Minh Sơn
D TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Sách Mĩ thuật lớp 2
- Sách Giáo viên Mĩ thuật lớp 2
- Tài liệu phương pháp dạy học Mĩ thuật ở Tiểu học-NXB giáo dục 2003
- Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục-NXB ĐHSP 2013
-Tạp chí giáo dục thủ đô 
MỘT SỐ HÌNH ẢNH TIẾT HỌC ÁP DỤNG BIỆN PHÁP
 Chủ đề “ Vẽ con cua “
 Sản phẩm học sinh bài “ vẽ con cua “
 Chủ đề “ Vẽ cảnh thiên nhiên “ + “ Vẽ cây “
Sáng tạo với các hình cơ bản
ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN CẦU GIẤY
TRƯỜNG TIỂU HỌC NAM TRUNG YÊN
MỘT VÀI KINH NGHIỆM SỬ DỤNG ĐỒ DÙNG TRỰC QUAN TRONG DẠY HỌC MÔN MĨ THUẬT BẬC TIỂU HỌC
 Lĩnh vực/Môn : Mỹ thuật
 Cấp học: Tiểu học 
 Tên tác giả: Doãn Minh Sơn 
 Đơn vị công tác: Trường tiểu học Nam Trung Yên
 Chức vụ : giáo viên
Năm học : 2020-2021