Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp giúp học sinh lớp 6 học tốt môn Nghệ thuật (Mĩ thuật) ở trường THCS

t thiết yếu về mĩ thuật trên cơ sở nội dung thực hành, sáng tạo ở mức độ đơn giản; đồng thời phối hợp với gia đình giúp học sinh từng bước nâng cao thể trạng bản thân và phát triển học tập, hòa nhập với đời sống.
Biện pháp 4: Hình thành quan sát - nhận thức thẩm mĩ, kĩ năng thực hành sáng tạo cho học sinh
Để hình thành, phát triển hoạt động quan sát - nhận thức thẩm mĩ cho học sinh trong tổ chức dạy học, giáo viên khuyến khích và tạo cơ hội để học sinh được quan sát, nhận thức về đối tượng thẩm mĩ từ bao quát, tổng thể đến chi tiết, bộ phận và đối chiếu, so sánh để tìm ra đặc điểm, vẻ đẹp và phát hiện các giá trị thẩm mĩ của đối tượng.
Đối với học sinh lớp 6 thì giáo viên cần chọn các nội dung học phù hợp với tâm lý lứa tuổi, khả năng nhận thức của học sinh, giáo viên đặt ra yêu cầu quan
sát một cách phù hợp, dễ hiểu nhằm thúc đẩy, phát triển ở học sinh ý thức tìm tòi, khám phá cuộc sống, môi trường xung quanh và thưởng thức nghệ thuật.
Quan sát - nhận thức thẩm mĩ cần được kết hợp, lồng ghép trong hoạt động thực hành sáng tạo, thảo luận, phân tích, đánh giá thẩm mĩ của tiến trình dạy học và liên hệ, ứng dụng thực tiễn. Giáo viên hướng dẫn cần đúng quy trình, liên hệ thực tế sát thực, sâu sắc.
Ví dụ với bài 2: “Tạo hình nhóm nhân vật”. Học sinh thay vì ngồi nhớ lại các hoạt động đã diễn ra ở trường hay trong cuộc sống hàng ngày, thì giờ học đó tôi tạo một video gồm các hình ảnh hoạt động như hoạt động học tập, vui chơi, thể thao, văn nghệ, tham gia giao thông, các hoạt động sinh hoạt trong gia đình, trong nhà trường, ngoài xã hội để các em có thể quan sát động tác, dáng người, màu sắc trong các hoạt động một cách chi tiết, cụ thể hơn. Như vậy sẽ giúp học sinh hình thành ý tưởng thể hiện sản phẩm mĩ thuật tốt hơn.
Có thể tổ chức tham quan kết hợp cách tạo hình nhân vật ví dụ: thay vì học sinh ngồi trong lớp quan sát hoặc tưởng tượng ra các hoạt động nhân vật có hình dáng như thế nào, tư thế ra sao thì giờ học đó tôi tổ chức lồng ghép cho học sinh trải nghiệm học tập ngoài trời vừa quan sát vui vẻ vừa học với hoạt động học tập môn Thể dục, nội dung thực hành ở các lớp khác, thậm chí quan sát chính hoạt động của các nhóm bạn lớp mình đang tìm hiểu bài học...
Thiết kế giáo án thực nghiệm môn Nghệ thuật (Mĩ thuật) 6 CHỦ ĐỀ 2: DI SẢN MĨ THUẬT
BÀI 4: NGHỆ THUẬT TẠO HÌNH TIỀN SỬ VÀ CỔ ĐẠI (2 TIẾT)
MỤC TIÊU
Kiến thức
Cung cấp giá trị mĩ thuật của thời kì nghệ thuật tiền sử và cổ đại qua một số hiện vật.
Các bước thực hiện một sản phẩm mĩ thuật có sử dụng tạo hình nghệ thuật thế giới thời kì tiền sử và cổ đại.
Năng lực
Năng lực chung
+ Năng lực tự chủ và tự học: biết chuẩn bị đồ dùng, vật liệu để học tập; chủ động lựa chọn cách thực hành.
+ Năng lực giao tiếp và hợp tác: cùng bạn trao đổi, thảo luận và trưng bày, nhận xét sản phẩm.
+ Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết sử dụng hoạ phẩm để thực hành tạo nên sản phẩm.
+ Năng lực ngôn ngữ: khả năng trao đổi, thảo luận và giới thiệu, nhận xét sản phẩm.
Năng lực mĩ thuật
+ Phân tích được một số yếu tố về thẩm mĩ của nghệ thuật tiền sử và cổ đại.
+ Vẽ được tranh mô phỏng hay trang trí 1 sản phẩm mĩ thuật theo phong cách tạo hình của nghệ thuật Ai Cập cổ đại hoặc các phong cách tạo hình nghệ thuật tiền sử và cổ đại khác.
+ Giới thiệu, nhận xét và nêu được cảm nhận về sản phẩm. Biết trân trọng, giữ gìn những giá trị nghệ thuật của Việt Nam cũng như của các dân tộc khác trên thế giới.
Phẩm chất
Chia sẻ thẳng thắn suy nghĩ, cảm nhận của bản thân trong thảo luận.
Tôn trọng sản phẩm mĩ thuật do mình, do bạn và người khác tạo ra.
Trân trọng, gìn giữ những giá trị văn hoá nghệ thuật của nhân loại.
Biết giữ vệ sinh lớp học, bảo quản sản phẩm và đồ dùng học tập.
THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
Đối với giáo viên
SGK Mĩ thuật 6, kế hoạch DH, đồ dùng, thiết bị dạy học, ảnh các tác phẩm nghệ thuật tạo hình thời tiền sử và cổ đại, tranh vẽ theo phong cách nghệ thuật tiền sử và cổ đại, giấy, màu, bút,...
Đối với học sinh
SGK, vở thực hành
Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học.
Dụng cụ học tập theo yêu cầu của GV.
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Ổn định tổ chức:
Kiểm tra sĩ số lớp
Giới thiệu những đồ dùng, vật liệu đã chuẩn bị
Bài mới
*Khởi động
GV chiếu hình ảnh một số hoạt động thời kì tiền sử, cổ đại và hỏi:
+ Tranh vẽ nội dung gì?
+ Theo em đây là giai đoạn nào trong lịch sử loài người?
HS tiếp nhận nhiệm vụ.
GV đặt vấn đề: hình ảnh trên đã cho chúng ta thấy được một phần sinh hoạt thời kì tiền sử và cổ đại. Để tìm hiểu về nghệ thuật tạo hình tiền sử và cổ đại, rồi
có thể sáng tạo tranh theo lối tạo hình đó, chúng ta cùng tìm hiểu “BÀI 4 : NGHỆ THUẬT TẠO HÌNH TIỀN SỬ VÀ CỔ ĐẠI”.
Hoạt động 1 : Khám phá
- Mục tiêu: HS biết được nét, màu sắc, bố cục trong nghệ thuật thời tiền sử và cổ đại.
- Nội dung: GV tổ chức chia nhóm HS và yêu cầu HS quan sát hình ảnh minh hoạ trong SGK, kết hợp với tranh ảnh đã chuẩn bị, thảo luận về nét, màu sắc, bố cục trong nghệ thuật thời tiền sử và cổ đại với các câu hỏi gợi ý.
- Sản phẩm học tập: trình bày nội dung tìm hiểu của HS theo câu hỏi gợi ý, ý kiến thảo luận của HS
- Tổ chức thực hiện
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
a- Quan sát nhận biết nghệ thuật tạo hình tiền sử và cổ đại
- GV tổ chức chia 6 nhóm HS và yêu cầu HS quan sát hình minh hoạ 1, 2, 3; thảo luận thời gian 5 phút, với các câu hỏi gợi ý:
Nét trong nghệ thuật thời kì tiền sử và cổ đại:
+ Nét được sử dụng với mục đích gì trong những bức vẽ?
+ Em có cảm nhận gì khi quan sát nét trong các bức vẽ?
Màu sắc trong nghệ thuật thời kì tiền sử và cổ đại:
+ Em thấy màu sắc trong các bức vẽ như thế nào?
+ Em có biết người xưa đã tạo ra màu từ
1. Khám phá

những nguyên liệu nào không?
* Bố cục trong nghệ thuật thời kì tiền sử và cổ đại:
+ Nhận xét cách sắp xếp các nhân vật trong tranh.
+ Không gian trong tranh được gợi tả như thế nào?
HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu, ghi
chép phần tìm hiểu theo các câu hỏi gợi ý.
GV đến các nhóm theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.
GV gọi đại diện của các nhóm trình bày nội dung đã tìm hiểu. Các HS khác nhận xét, bổ sung.
GV đánh giá, nhận xét, kết luận, cho HS xem thêm hình vẽ của nghệ thuật thời kì tiền sử, cổ đại.
GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm bàn tìm hiểu hình 4, 5 theo gợi ý:
+ Tên tác phẩm (công trình) là gì?
+ Em hãy giới thiệu vài nét khái quát về tác phẩm (công trình)?
HS tìm hiểu, trả lời, nhận xét chéo.
GV KL.
GV cho HS xem video (hoặc ảnh) về một số tác phẩm, công trình nghệ thuật thời tiền sử, cổ đại khác.

- Bảng ghi kết quả thảo luận của HS.

b- Minh họa mô phỏng lại tạo hình nghệ thuật Ai Cập cổ đại
GV yêu cầu 1HS lên bảng vẽ mô phỏng 1 hình ảnh bất kì trong tranh Ai Cập cổ đại. GVKL: nét độc đáo trong tạo hình của nghệ thuật Ai Cập cổ.
GV yêu cầu HS đọc mục “Em có biết?”
Hoạt động 2: Sáng tạo, thảo luận
- Mục tiêu: trình bày được ý tưởng cho bài vẽ tranh, lựa chọn được nội dung phù hợp vẽ bức tranh về đề tài ; trưng bày, giới thiệu và nêu được cảm nhận về sản phẩm
- Nội dung: hướng dẫn HS tìm ý tưởng sáng tạo cho sản phẩm tranh vẽ, tổ chức cho HS thực hành sáng tạo sản phẩm, hướng dẫn trưng bày, chia sẻ và nhận xét về tranh vẽ.
- Sản phẩm học tập: ý tưởng bài vẽ tranh, tranh vẽ về đề tài, thông tin chia sẻ về sản phẩm tranh vẽ, ý kiến trao đổi nhóm, thảo luận, nhận xét
- Tổ chức thực hiện
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
a. Tìm ý tưởng
GV hướng dẫn HS tìm ý tưởng sáng tạo thông qua câu hỏi theo ba bước:
+ Xác định nội dung, hình ảnh, bố cục của tranh
+ Xác định cách tạo hình
+ Xác định phương pháp thực hành.
HS nêu ý tưởng tạo hình của cá nhân: vẽ con vật, người, phong cảnh...
Sáng tạo, thảo luận
Ý tưởng sáng tạo :

Thực hành:
GV hướng dẫn tạo hình theo các bước sau:
( cụ thể theo phong cách Ai Cập cổ đại) Bước 1: Vẽ nét tạo hình và chi tiết theo phong cách nghệ thuật đã chọn.
+ Xác định bố cục của tranh
+ Vẽ nét tạo hình
Bước 2: Vẽ màu theo đặc trưng phong cách nghệ thuật đã chọn.
Chú ý dùng màu sắc hài hoà, đậm nhạt cân đối. Có thể vẽ màu bằng mảng phẳng, không tạo khối hoặc có tạo khối.
Bước 3: Hoàn thiện bức tranh.
HS quan sát, ghi nhớ.
GV cho HS tham khảo 1 số bài vẽ tạo hình theo phong cách nghệ thuật cổ đại.
+ Tranh vẽ theo phong cách tạo hình nào?
+ Có điểm gì độc đáo?
c. Luyện tập
GV yêu cầu HS thực hành cá nhân, vẽ bức tranh theo phong cách nghệ thuật cổ đại yêu thích.
HS thực hiện bài vẽ tranh.
GV theo dõi, hướng dẫn gợi ý, định hướng thêm cho từng đối tượng HS trong quá trình thực hành .
b. Thực hành :
c. Luyện tập
Vẽ bức tranh theo phong cách nghệ thuật cổ đại HS yêu thích.

d. Thảo luận
d. Thảo luận
- GV tổ chức cho HS trưng bày sản phẩm
theo nhóm tổ và hướng dẫn nhận xét, đánh giá theo gợi ý:
- HS trưng bày sản phẩm trên bảng hoặc xung quanh lớp và giới thiệu, nhận xét.
+ Bố cục của bức tranh nào có cách sắp

xếp theo phong cách nghệ thuật cổ đại?

+ Đường nét, màu sắc trong tranh có mang

tinh thần của nghệ thuật cổ đại không?

+ Em thích những điểm sáng tạo nào trong

tranh?

+ Qua bài học, em hiểu thêm điều gì về

lịch sử nghệ thuật cổ đại?

+ Theo em, chúng ta nên làm gì để bảo tồn

và phát huy giá trị nghệ thuật cổ đại?

- HS báo cáo kết quả hoạt động thảoluận,

nhận xét chéo.

- GV yêu cầu HS giới thiệu, chia sẻ về bức

bức của mình về: nội dung, hình thức và

lựa chọn bức tranh em yêu thích.

- GV đánh giá, nhận xét KL.

Hoạt động 3: Ứng dụng
- Mục tiêu: thông qua hoạt động, HS biết sử dụng một số kiến thức đã học để tạo hình một số tác phẩm, sản phẩm mĩ thuật trong học tập, cuộc sống.
- Nội dung: GV hướng dẫn HS tìm ý tưởng để ứng dụng vào bài học cuộc sống.
- Sản phẩm học tập: ý tưởng vận dụng kiến thức bài học vào cuộc sống
c.4- Tổ chức thực hiện
GV yêu cầu:
+ Sưu tầm một số tranh ảnh về nghệ thuật thời tiền sử và cổ đại.
+ Vẽ hoặc tạo hình các sản phẩm theo phong cách nghệ thuật cổ đại để trang trí cho các vật dụng phục vụ trong học tập, trang trí cuộc sống...
HS tiếp nhận nhiệm vụ, về nhà thực hiện yêu cầu.
GVKL: HS có thể sử dụng những tư liệu, tranh ảnh, sản phẩm MT để liên kết học tập môn Lịch sử, Địa lý trong thời kỳ cổ đại.
GV yêu cầu HS đọc phần “ Em cần nhớ”
GV nhận xét, đánh giá, hệ thống kiến thức bài học :
+ Nghệ thuật tiền sử và nghệ thuật cổ đại tồn tại trước Công nguyên hàng nghìn năm.
+ Nghệ thuật tiền sử và nghệ thuật cổ đại rất phát triển. Hình vẽ trong hang động thời tiền sử được sử dụng kĩ thuật diễn tả rất hiện thực.
+ Nghệ thuật Ai Cập cổ đại nổi tiếng với các kim tự tháp, bích họa còn tồn tại đến ngày nay. Nghệ thuật Hi Lạp cổ đại nổi tiếng với nền điêu khắc phong phú với những pho tượng chuẩn mực về tỉ lệ cơ thể người.
+ Vẽ theo phong cách nghệ thuật cổ đại là dựa vào cách tạo hình thời cổ đại để sáng tạo nội dung mới.
* Dặn dò:
Xem trước bài 5, chuẩn bị đồ dùng học tập.
* Kết quả của sáng kiến
Với quyết tâm giúp học sinh học tốt môn Nghệ thuật (Mĩ thuật) 6, bởi nó sẽ là cơ sở giúp cho việc học các phân môn khác được thuận lợi hơn. Ngay từ đầu năm học 2023-2024, tôi đã tiến hành công tác điều tra cơ bản của các lớp trong khối 6 để áp dụng thử nghiệm.
Việc kiểm tra đồ dùng học tập bộ môn như: SGK, Vở vẽ A3, màu vẽ thậm chí bút chì vẫn còn thiếu, chưa có đủ ở tuần học thứ 2 của tháng 9/2023. Cá biệt có lớp 6A3 hơn 50% số học sinh trong lớp thiếu đồ dùng, do các em quên, mất, gia đình chưa mua đủ... Cụ thể:
+ Lớp 6A1: 11/37 HS thiếu.
+ Lớp 6A2: 16/38 HS thiếu.
+ Lớp 6A3: 19/35 HS thiếu.
+ Lớp 6A4: 18/39 HS thiếu.
+ Lớp 6A5: 13/37 HS thiếu.
Phần lớn khi được hỏi các em ngại trả lời, trả lời bình thường hoặc ít hứng thú học môn Mĩ thuật
Tôi đã tiến hành lấy số liệu cụ thể qua bài thực hành tạo hình tự chọn với kết quả như sau.	Bảng 1: Kết quả khảo sát trước khi áp dụng giải pháp
STT

Lớp

Tổng số học sinh

Xếp loại

Đạt

Chưa đạt

Số lượng

Tỷ lệ (%)

Số lượng

Tỷ lệ (%)
1
6A1
37
23
62.1
14
37.9
2
6A2
38
17
44.7
21
55.3
3
6A3
35
16
45.7
19
54.3
4
6A4
39
18
46.1
21
53.9
5
6A5
37
19
51.3
18
48.7

Như vậy, ở kết quả khảo sát trên tôi thấy chất lượng các sản phẩm mĩ thuật của học sinh còn chưa cao, một số em chưa đáp ứng được yêu cầu về kĩ năng cơ bản của bài học, làm theo kiểu ứng phó có sản phẩm nộp cho cô... Do vậy, người giáo viên ngoài vai trò tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập cho các em còn phải tìm ra phương pháp, biện pháp để thu hút được sự hứng khởi, ham mê tìm tòi, sáng tạo trong học tập; giúp cho phụ huynh thấy được vai trò, sự kết nối, móc xích của môn Nghệ thuật (Mĩ thuật) 6 đối với các môn học khác nhằm đưa chất lượng học tập bộ môn Nghệ thuật (Mĩ thuật) 6 nói riêng và toàn bộ các môn học khác trong chương trình học của các em đạt kết quả cao hơn.
Qua quá trình nghiên cứu và thử nghiệm giải pháp với sự cố gắng nỗ lực của bản thân học sinh, với sự vận dụng linh hoạt kết hợp các phương pháp, các giờ dạy của tôi đã thu được kết quả rõ rệt. Học sinh ham mê học Mĩ thuật hơn, học sinh hiểu và nắm chắc nội dung bài, tiết học thoải mái. Có nhiều em thích vẽ, chủ động tạo ra những sản phẩm mĩ thuật đẹp mắt, sáng tạo, mang dấu ấn cá nhân hơn. Cứ vào giờ Mĩ thuật là các em phấn khởi hồ hởi học bài, kết quả học tập tiến bộ rõ rệt, về nhà các em vui thích khoe với bố mẹ. Phụ huynh học sinh đã quan tâm đến các em hơn, cùng giúp con chuẩn bị đầy đủ, chu đáo đồ dùng, nguyên liệu học tập cho các em... Việc quên, thiếu đồ dùng chỉ còn xảy ra lác đác ở vài học sinh trong một số buổi do tâm lý lứa tuổi các em đôi khi còn ham chơi nên quên
Khi khảo sát lại với cùng nội dung tạo hình tự chọn (như nội dung khảo sát đầu năm) tại tuần 3/tháng 12 ở bài kiểm tra học kì I, số liệu điều tra về kết quả học tập của học sinh các khối lớp đã thay đổi rõ rệt.
Bảng 2: Kết quả đánh giá sau khi áp dụng giải pháp
STT

Lớp

Tổng số học sinh

Xếp loại

Đạt

Chưa đạt

Số lượng

Tỷ lệ (%)

Số lượng

Tỷ lệ (%)
1
6A1
37
37
100
0
0
2
6A2
38
38
100
0
0
3
6A3
35
35
100
0
0
4
6A4
39
38
97.4
1*
2.6
5
6A5
37
37
100
0
0
* Học sinh hoà nhập.
Thuyết minh về phạm vi áp dụng sáng kiến:
Đề tài trên đây có thể dùng cho giáo viên và học sinh trong quá trình dạy và học môn Nghệ thuật (Mĩ thuật) 6 ở cấp THCS, nhằm nâng cao ý thức học tập của học sinh và chất lượng bộ môn.
Thuyết minh về lợi ích kinh tế, xã hội của sáng kiến:
Đề tài trên đây góp phần nâng cao chất lượng bộ môn Nghệ thuật (Mĩ thuật) 6 nói riêng và chất lượng học tập của học sinh nói chung trong nhà trường. Việc áp dụng sáng kiến một cách tích cực, hiệu quả đã góp phần hình thành, phát triển ở học sinh các phẩm chất yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, có tinh thần trách nhiệm; các năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp
tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo.
Bên cạnh đó, còn góp phần hình thành, phát triển ở học sinh năng lực thẩm mĩ; bồi dưỡng cho học sinh ý thức tôn trọng sản phẩm văn hóa, nghệ thuật, biết yêu thích cái đẹp và từ đó biết vận dụng vào cuộc sống sinh hoạt, học tập hàng ngày.
* Cam kết: Tôi cam đoan những điều khai trên đây là đúng sự thật và không sao chép hoặc vi phạm bản quyền.
Xác nhận của cơ quan, đơn vị
(Chữ ký, dấu)
Tác giả sáng kiến
(Ký, ghi rõ họ tên)
Nguyễn Thị Thu Huyền