Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 tích cực, chủ dộng, sáng tạo hơn trong môn Mĩ thuật

tôi rất vui và hạnh phúc khi các em hoàn thành rất tốt môn học của mình
	b. Tạo hứng thú cho học sinh thông qua các hoạt động trải nghiệm
Trong giáo dục Mĩ thuật, giáo viên cần xây dựng các nội dung giúp học sinh được trải nghiệm, phát triển không ngừng. Ở học sinh có sự khác biệt ở mỗi em về khả năng quan sát, trí tưởng tượng, trí nhớ, cách thức thể hiện con người, con vật, đồ vật về hình dáng, đặc điểm, cấu trúc, tỉ lệ...Học sinh được kích thích thông qua các khả năng của bản thân cũng như trải nghiệm với người khác như: những thành viên trong gia đình, bạn bè và thậm chí những người mới quen biết, với con vật yêu thích, đồ vật thân quen. Học sinh bị ảnh hưởng thông qua tiếp xúc với sự vật, hiện tượng xung quanh thông qua các kênh thông tin như: tivi, tạp chí, sách vở, truyện tranh, quảng cáo, internet và các tác phẩm điêu khắc công cộng. Dần dần học sinh nhận biết được những cách thức thể hiện hình ảnh con người khác nhau về hình dáng, cấu trúc, tỉ lệ như: phác họa con người, biểu cảm của nhân vật,... Do đó việc để học sinh trải nghiệm rất quan trọng, tùy theo từng chủ đề mà giáo viên lựa chọn các hoạt động cho phù hợp giúp học sinh nhớ lại kiến thức, những kỷ niệm và tưởng tượng, đồng thời cho các em cơ hội chia sẻ những gì các em đã biết khi trình bày về sở thích, mối quan tâm, mơ ước hay ý tưởng. Qua quá trình này học sinh sẽ có được những kiến thức thực tế để gợi mở cách nhìn nhận, cảm giác, sự tò mò, trí nhớ, trí tưởng tượng và phát triển sức sáng tạo và biểu đạt thông qua việc được nghe kể chuyện, chia sẻ những trải nghiệm của bản thân về chủ đề liên quan, xem tranh ảnh, hoặc tổ chức các trò chơi phù hợp với từng lớp học. 
Ví dụ: Bài 3: Vui Tết Trung thu – Chủ đề: Mùa thu quê em giáo viên nên tổ chức cho học sinh kể về một số hoạt động trong ngày Tết Trung thu mà em đã được tham gia. Hoặc GV có thể cho học sinh diễn lại hoạt động mà các em đã được trải nghiệm trong thực tế với những sản phẩm mà các em đã làm từ bài học trước trong chủ đề. 
Hay bài 3: Gia đình yêu thương - Chủ đề : Mái ấm gia đình giáo viên tổ chức cho 1 nhóm học sinh mô tả lại những hoạt động của gia đình mình .Vì tạo dáng gây hứng thú học tập, giúp cho học sinh nâng cao hiểu biết về những tình huống sự kiện từ đời sống hàng ngày của các em. Học sinh tự tạo lại các dáng hoạt động từ những tình huống trong hoạt động chơi, làm việc hoặc học tập. Các em dễ dàng nắm bắt được hình dáng, tư thế của người khi hoạt động, từ đó tạo được nhiều sản phẩm đẹp.
- Học sinh được trải nghiệm với các chất liệu khác nhau. Chính những vật liệu rất gũi với cuộc sống hàng ngày đã kích thích và tạo hứng thú cho các em. Vật liệu phục vụ cho các bài học giáo viên sử dụng linh hoạt các chất liệu học sinh đã có, hướng dẫn học sinh sưu tầm và trải nghiệm các chất liệu sẵn có ở địa phương, những vật dụng bỏ đi để tạo ra nhiều chất liệu phong phú trong các hoạt động dạy học Mĩ thuật.
 Ví dụ như vỏ hộp áp dụng với chủ đề Đô thị ngày nay; Bài 1: Cây trong vườn- Chủ đề: Khu vườn nhỏ, lá cây, rau củ quả, tăm bông, tăm tre, đá cuội, vỏ sò, nắp chai.đều có thể sáng tạo sản phẩm như con vật, cây cối, chậu hoa Đây cũng là một yếu tố giúp các em chủ động và tích cực hơn trong học tập để sáng tạo sản phẩm.
 * Kết quả sau khi áp dụng: Hầu hết học sinh đều biết chủ động, tích cực trong quá trình học tập, tự tin trước lớp, giao tiếp tiến bộ, năng lực sáng tạo, biểu đạt có tiến bộ rõ rệt.
2. Biện pháp 2: Tổ chức hoạt động hợp tác nhóm
* Mục tiêu: Giúp học sinh có cơ hội ngang bằng nhau trong học tập và hoàn thành nhiệm vụ nhóm. Thúc đẩy tinh thần thi đua của học sinh giữa các nhóm với nhau, giữa các cá nhân trong nhóm.
* Cách thực hiện: Tùy thuộc vào mục đích và yêu cầu của tiết học mà ta có nhiều cách chia nhóm, nhiều mô hình nhóm khác nhau.
a. Phân chia hợp lý 
- Chia theo nhóm nhỏ, vị trị ngồi cố định : Phù hợp với điều kiện không gian của lớp học, các nhóm có cơ hội ngang bằng nhau trong học tập.
 Sắp xếp, phân chia nhóm theo vị trí các em đang ngồi để không mất thời gian di chuyển. Vì lớp học chật hẹp, không phù hợp để phân chia nhóm lớn từ 6, 7 em trở lên nên tôi đã chọn cách chia nhóm nhỏ. Cứ 2 bạn ngồi cùng bàn phía trên các em quay xuống ghép với bàn phía dưới tạo thành nhóm 4. Nếu còn lẻ học sinh tôi sẽ ghép thêm vào các nhóm tạo thành nhóm 5 sao cho phù hợp. Mục đích các em cùng nhóm hỗ trợ giúp đỡ nhau trong học tập. Một phần khi thiếu đồ dùng học tập, các em có thể sử dụng chung với các bạn trong nhóm. Vì vậy, việc chưa hoàn thiện bài sau mỗi tiết học thường ít khi xảy ra.
Chia nhóm có cùng sở thích: Nâng cao hiệu quả công việc được giao.
Giáo viên có thể chia học sinh thành các nhóm có cùng sở thích giống nhau nhưng số lượng tối đa vẫn chỉ 4 đến 5 học sinh trong một nhóm, để các em có thể cùng thực hiện một công việc mình yêu thích, phù hợp với sở trường của các em. Ví dụ như về chất liệu có các nhóm vẽ, nhóm xé dán, hay nhóm nặn, 
b. Phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm
Để tổ chức hoạt động nhóm hiệu quả trong dạy học, việc phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm và hoạt động theo dõi, can thiệp và điều chỉnh tiến trình hợp tác nhóm của giáo viên rất quan trọng. Trước tiên cần bầu nhóm trưởng. Một nhóm trưởng có trách nhiệm tổ chức, điều hành mọi hoạt động của nhóm, nhóm trưởng có thể do các thành viên trong nhóm bầu lên hoặc do GV chỉ định. Ngoài việc phân nhóm hợp lý, giáo viên cần tạo khoảng cách giữa các nhóm sao cho các nhóm không làm ảnh hưởng lẫn nhau khi hoạt động.
Phân công nhiệm vụ trong nhóm là việc yêu cầu các thành viên trong nhóm thực hiện những công việc của nhóm đảm nhiệm, người trưởng nhóm với tư cách đại diện cho nhóm mà giao việc cho các thành viên. Việc phân công nhiệm vụ sẽ mang lại lợi ích cho tất cả mọi người trong nhóm. Với các lợi ích của việc phân công nhiệm vụ: sử dụng hiệu quả năng lực của các thành viên, phát triển năng lực của mọi người trong nhóm, quản lí thời gian hiệu quả, hoàn thành công việc được giao một cách dễ dàng và nhanh chóng.
Các thành viên trong nhóm biết rõ nhiệm vụ của mình và phối hợp thực hiện công việc chung một cách hiệu quả.
c. Hãy đưa ra nhiệm vụ học tập một cách rõ ràng và cụ thể.
Các em phải được biết các em phải làm gì để hoàn thành nhiệm vụ GV đưa ra trong bài học.Hoạt động này phát huy khả năng sáng tạo và tư duy của học sinh, học sinh được trải nghiệm những gì mình thích và phát triển được năng lực cá nhân. Biết yêu thích cái đẹp và vận dụng vào cuộc sống.
Khi thực hiện thảo luận hay tạo ra sản phẩm chung của nhóm giáo viên giao việc cụ thể tới từng nhóm để các em có hướng thảo luận hoặc hoàn thành sản phẩm đúng yêu cầu của bài. 
Ví dụ như ở chủ đề Khu vườn nhỏ - Bài 1: Cây trong vườn, ở phần 1- Phám khá: GV cho hoạt động nhóm với nhiệm vụ: Quan sát hình 1,2,3(SGK- trang 50) và thảo luận nhóm 2 các nội dung sau: 
 + Nêu màu sắc của cây
 + Nêu các hình, khối có trong mô hình cây
 + Vật liệu tạo mô hình cây là gì?
Hay trong hoạt động 3, GV có thể tổ chức cho học sinh hoạt động thực hành theo nhóm: Tạo sản phẩm mô hình vườn cây theo ý thích . Hoặc từ sản phẩm cá nhân các em tạo ra sản phẩm chung của nhóm. 
Áp dụng các biện pháp này tôi thấy các em, tích cực xây dựng bài, thảo luận sôi nổi hơn và hoàn thành được sản phẩm của nhóm đúng tiến độ. Với việc giao nhiệm vụ học tập một cách cụ thể sẽ thúc đẩy được tư duy sáng tạo, năng lực giao tiếp, hợp tác, tự chủ, tích cực của các em.
d. Tổng kết, đánh giá hoạt động nhóm.
Việc đánh giá quá trình và kết quả hoạt động nhóm là một nhiệm vụ quan trọng thường xuyên được thực hiện ở các tiết cuối của mỗi chủ đề. Sản phẩm của nhóm thể hiện quá trình trao đổi, trình bày ý kiến và kỹ năng hợp tác của từng thành viên.
Khi có lệnh kết thúc thời gian thực hành, các nhóm lên trưng bày và cử đại diện thuyết trình sản phẩm chung của cả nhóm về: chủ đề, nội dung cũng như hình thức thể hiện. Sau đó, các nhóm khác góp ý, chia sẻ thêm với nhóm bạn. Và cuối cùng, giáo viên là người nhận định và đánh giá cùng các em. Từ đó, các em nhận thấy nếu sản phẩm của nhóm bạn hoàn thành tốt giúp mình học hỏi thêm kinh nghiệm để chủ đề sau hoàn thiện tốt hơn. Còn nếu nhóm bạn thể hiện chưa tốt thì qua lời chia sẻ, góp ý của các nhóm cũng như của giáo viên giúp nhóm bạn nhận ra điểm hạn chế của mình và khắc phục ở các chủ đề sau.
Như vậy, tổ chức dạy học nhóm là một hình thức dạy học với nhiều tính ưu việt. Đó là một trong những hình thức thực hiện tốt việc dạy học phát huy tính tích cực và tương tác của học sinh. Với hình thức này, học sinh được hấp dẫn, lôi cuốn vào các hoạt động học, thu lượm kiến thức bằng chính khả năng của mình với sự giúp đỡ, hướng dẫn của giáo viên. Dạy học theo nhóm đòi hỏi giáo viên phải chuẩn bị kĩ lưỡng kế hoạch dạy học, lựa chọn những nội dung thực sự phù hợp với hoạt động nhóm và thiết kế được các hoạt động giúp các em lĩnh hội, khám phá kiến thức mới một cách tốt nhất, phát huy tác dụng tích cự trong việc giúp học sinh chiếm lĩnh tri thức và rèn luyện được các kĩ năng giao tiếp cho học sinh
Tóm lại : Để giúp học sinh tích cực, chủ động học môn Mĩ thuật theo hướng phát triển năng lực thì giáo viên phái điều chỉnh, đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động học, hoạt động trải nghiệm ngay trong quá trình và kết thúc mỗi giai đoạn dạy học, giáo dục, phù hợp từng đối tượng học sinh, phù hợp với điều kiện của địa phương; kịp thời phát hiện những cố gắng, tiến bộ của học sinh để động viên, khích lệ và phát hiện những khó khăn chưa thể vượt qua của học sinh để hướng dẫn, giúp đỡ, đưa ra nhận định đúng về những ưu điểm nổi bật và những hạn chế của mỗi học sinh để có giải pháp kịp thời nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động học tập, rèn luyện của học sinh, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục.
Chương 3. KIỂM CHỨNG CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ TRIỂN KHAI CỦA SÁNG KIẾN
 Sau khi áp dụng: “Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 tích cực, chủ dộng, sáng tạo hơn trong môn Mĩ thuật”, tôi thấy mỗi tiết học đã thực sự cuốn hút học sinh. Từ đó, chất lượng học tập của các em đã được nâng lên rõ rệt, các em chủ động nắm vững kiến thức, có được các kĩ năng qua trải nghiệm, sản phẩm sau mỗi tiết học đã có sự sáng tạo, có cảm xúc và đã thu hút được người xem. Học sinh đã được học cùng nhau, cùng suy nghĩ và thảo luận giúp các em tích cực hơn trong việc tham gia hoạt động nhóm. Từ đó, sản phẩm của nhóm càng thêm phong phú, đa dạng. Học sinh yêu thích môn học hơn, vẽ một cách say sưa, khiến cho tiết học trở lên thoải mái, nhẹ nhàng. Hiện tượng sao chép bài không còn diễn ra, không còn học sinh nào không hoàn thành sản phẩm theo yêu cầu. Không còn tình trạng ỷ lại hay làm việc riêng trong giờ học. Đặc biệt hơn, trong mỗi tiết học các em đều hưng phấn học tập, thực sự tự tin giao tiếp và tích cực tham gia hợp tác nhất là hoạt động hợp tác nhóm. Ngoài ra, các em cũng tự mình hoàn thiện nhân cách, biết yêu quý và trân trọng “cái đẹp”, “cái thẩm mĩ” trong cuộc sống của các em. Nhờ đó mà mỗi tiết học Mĩ thuật đều mang lại nhiều điều lí thú và bổ ích cho chính các em.
Kết quả trước và sau khi áp dụng phương pháp mới từ năm học 2022- 2023 đến cuối năm 2023
Lớp
Sĩ số học sinh
Mức độ đạt được
SP sáng tạo
%
SP chưa sáng tạo
%
3A
37
25
67,5
12
32,5
3B
36
24
66.7
12
45
3C
38
24
63,1
14
40
3D
38
30
79
8
21
3E
37
25
67,5
12
32,5
3G
36
24
66,7
12
45

PHẦN 3: KẾT LUẬN
Kết luận: 
Môn Mĩ thuật là môn nghệ thuật, được áp dụng vào trường Tiểu học, đây không phải chúng ta đào tạo học sinh thành hoạ sĩ, mà đây là chúng ta truyền thụ cho học sinh một số kiến thức cơ bản ban đầu về thẩm mĩ, tư duy sáng tạo, cách nhìn nhận, cách suy nghĩ. Đó là nền tảng cho các em học ở cấp II, cũng là nền tảng sau này các em học những ngành nghề có mang tính chất mĩ thuật như thiết kế thời trang, kỹ sư xây dựng, kỹ sư kiến trúc .Vậy là người thầy giáo dạy môn mĩ thuật phải có trình độ chuyên môn nhất định, phải hiểu rõ tâm lý học sinh, phải biết dẫn dắt khơi gợi trí tưởng tượng, tránh áp đặt các em về ý của mình, phải tôn trọng ý tưởng học sinh.
Chủ động thiết kế những giờ học sinh động, hào hứng, hấp dẫn đối với học sinh để thu hút các em ham học, giáo viên không nên đặt ra yêu cầu quá cao cho học sinh. Rèn cho các em có ý thức tập thể, ý thức trách nhiệm trong việc cùng nhau sử dụng. giữ gìn, tiết kiệm đồ dùng chia sẻ với nhau,... học sinh ý thức tự nghiên cứu cá nhân, kĩ năng làm việc theo nhóm, kĩ năng học tập hợp tác, kĩ năng điều hành, giao tiếp. Thông qua đó giáo dục cho học sinh tình yêu thiên nhiên, bảo vệ môi trường, giáo dục học sinh giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Qua chuyên đề đã làm nổi bật lên
Việc đổi mới phương pháp dạy học mĩ thuật theo hướng tiếp cận năng lực là trọng tâm của Chương trình. Dạy học Mĩ thuật theo quan điểm phát triển năng lực không chỉ trang bị kiến thức cho học sinh mà chú trọng rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề thẩm mĩ gắn với những tình huống của cuộc sống.
Thông qua lồng ghép thảo luận nghệ thuật và thực hành nghệ thuật, học sinh vừa là “người sáng tạo nghệ thuật” vừa là “người thưởng thức nghệ thuật”, đồng thời là người góp phần xây dựng, phát triển đời sống thẩm mĩ.
Chú trọng tổ chức cho học sinh học tập thông qua hoạt động trải nghiệm trong môi trường đa dạng, trong lớp học, ngoài cuộc sống, với các hình thức thực hành, sáng tạo, vận dụng các chất liệu, vật liệu sẵn có ở địa phương, vật liệu sưu tầm, tái sử dụng trong cuộc sống.
2. Kiến nghị, đề xuất
a. Đối với Lãnh đạo nhà trường:
 Trang bị cơ sở vật chất đầy đủ, có phòng học chức năng riêng để thuận tiện cho việc dạy và học môn Mĩ thuật.
b. Đối với tổ/ nhóm chuyên môn: 
Thường xuyên tổ chức những buổi sinh hoạt chuyên môn, hay các tiết dạy chuyên đề để giáo viên được học hỏi kinh nghiệm từ đồng nghiệp. Từ đó, giúp cho việc giảng dạy môn Mĩ thuật đạt kết quả cao.
c. Đối với Phòng GD-ĐT, Sở GD - ĐT: 
Có thể tổ chức cho giáo viên Mĩ thuật các buổi giao lưu học tập kinh nghiệm từ các giáo viên Mĩ thuật ở các huyện, các tỉnh khác. Tổ chức tham quan quan học tập tại các di tích lịch sử trong và ngoài tỉnh. 
Trên đây là những báo cáo kinh nghiệm mà bản thân tôi đã áp dụng trong quá trình dạy học Mĩ thuật theo phương pháp phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh, chắc hẳn còn nhiều thiếu sót. Rất mong được sự góp ý của Hội đồng Giáo dục để bản thân tôi có thêm nhiều kinh nghiệm áp dụng trong quá trình giảng dạy môn Mĩ thuật đạt hiệu quả cao hơn và tôi cũng hy vọng với kết quả đạt được ở trên sẽ góp phần nhỏ bé nâng dần chất lượng dạy và học của nhà trường ngày một tốt hơn.
PHẦN IV: PHỤ LỤC
 MINH CHỨNG VỀ HIỆU QUẢ CỦA BIỆN PHÁP
 Bài hát khởi động của học sinh lớp 3B
 Hoạt động thực hành bài 3: Phong cảnh mùa thu – Lớp 3D
 Hoạt động thực hành của học sinh lớp 3c - Bài 1: Màu sắc của chữ - Chủ đề Mùa thu quê em
 Hoạt động các trò chơi, múa hát trong các hoạt động học
 Tài liệu tham khảo
+ Tài liệu dạy Mĩ thuật của giáo viên Tiểu học theo chương trình GDPT 2018
+ Phương pháp dạy học Mĩ thuật ở Tiểu học.
+ Giáo trình phương pháp dạy Mĩ thuật – sách ĐHSP.
+ Sách giáo viên lớp 1,2,3,4,5.
+ Giáo trình tâm lý lứa tuổi.